Sustainable Academic Libraries, An Opportunity For Sustainability Awareness

کتابخانه‌های دانشگاهی پایدار، فرصتی برای آگاهی‌بخشی پایداری

پایداری (Sustainability) رویکردی است که شروع آن به کمیسیون براتلند (Brundtland) سازمان ملل متحد در سال1987 و اجلاس زمین (Earth Summit) ریو (Rio) در سال 1922 نسبت داده شده و از آن زمان، انسان در مرکز توجه به توسعه‌ی پایدار قرار گرفته است. شروع پایداری با مباحث زیست‌محیطی آغاز شده، اما در ادامه به مسائل اقتصادی و اجتماعی نیز پرداخته است. شاید در بحث‌های مرتبط با پایداری، ذهن‌مان بیشتر معطوف به کاربری‌های مسکونی و اقامتی باشد اما در واقعیت کاربری‌های دیگری نیز وجود دارند که به دلیل فعالیت‌های جاری در آنها، بحث پایداری در مورد آنها نیز بسیار حائز اهمیت است. یکی از کاربری‌هایی که در این راستا می‌توان به آن اشاره کرد؛ دانشگاه و پردیس‌های دانشگاهی است که به دلیل فعالیت‌های متنوع و وجود ساختمان‌هایی با عملکردهای پیچیده مانند آزمایشگاه‌ها، سالن‌های سخنرانی، امکانات ورزشی، کتابخانه‌ها، واحدهای اقامتی و … می‌توانند دارای مصرف انرژی بالا و به لحاظ پایداری دچار چالش باشند.
وقتی صحبت از پایداری در دانشگاه و پردیس‌های دانشگاهی می‌شود، علیرغم اینکه تمام ساختمان‌های مستقر در آنها می‌توانند تاثیر شگرفی در پایداری دانشگاه مربوطه داشته باشند، به نظر می‌رسد پایداری در کتابخانه‌های دانشگاهی تاثیر شگرف‌تری داشته باشند و آنها را می‌توان از کلیدی‌ترین ساختمان‌ها در پایداری یک دانشگاه به حساب آورد؛ به این دلیل که امکان به نمایش گذاشتن روش‌های پایداری در یک ساختمان و آگاهی بخشی در مورد پایداری در کتابخانه‌های دانشگاهی وجود دارد.  به عنوان مثال، شِین (Shane) در سال 2012 در مورد کتابخانه‌ی سبز اینگونه نظرش را بیان می‌کند:

“یک کتابخانه‌ی سبز با تفکر طراحی شده، جامعه را در مورد کارایی زیست‌محیطی آگاه می‌کند و آنها را برای بازدید از سایر پروژه‌های سبز ترغیب می‌کند (و حتی احتمالاً آنها را تشویق می‌کند تا خودشان یک پروژه‌ی سبز بسازند). با این حال، ساخت یک کتابخانه‌ی سبز جدید یا سبز کردن یک ساختمان کتابخانه‌ی موجود، به دلیل ماهیت چندبعدی آن، فرآیند تصمیم‌گیری پیچیده و سختی را در بر می‌گیرد.”

کتابخانه‌ها‌ی دانشگاهی معمولا برای برآورده کردن دو هدف در دانشگاه‌ها به وجود می‌آیند؛ حمایت از برنامه‌های درسی و حمایت از تحقیقات اساتید و دانشجویان. اما نگرانی فزاینده و افزایش علاقه به محیط‌های ساخته شده‌ی پایدار، دستور کار کتابخانه‌های دانشگاهی را نیز تغییر داده و کتابخانه‌های دانشگاهی پایدار با اهدافی فراتر از دو هدف قبلی به وجود آمده‌اند. کتابخانه‌های دانشگاهی پایدار معمولا به عنوان هسته‌ی اصلی سه “E” عمل می‌کنند؛ اقتصاد (Economy)، اکولوژی (Ecology) و برابری (Equity).
این سه مورد (اقتصاد، اکولوژی و برابری) از موضوعات کلیدی در پایداری هستند که در عین حال که نیازهای زمان حال را بدون به خطر انداختن توانایی نسل‌های آینده برای برآوردن نیازهای خود، برآورده می‌کنند، باید بتوانند ایمنی، سلامت، آسایش و رضایت ساکنان را نیز تضمین کنند.
در سال 1989، انجمن کتابخانه‌های آمریکا (American Library Association) تلاش چشمگیری برای توسعه‌ی شیوه‌های زیست‌محیطی پایدار برای کتابخانه‌های دانشگاهی انجام داد. از سال 1990، ادبیات کتابخانه در مورد پایداری با تمرکز بر عملیات و شیوه‌های کتابخانه‌ی سبز رشد کرد و پایداری به یک نیروی محرکه در طراحی کتابخانه‌های امروزی تبدیل شد. در این راستا، نمونه‌های زیادی از کتابخانه‌های دانشگاهی پایدار در سراسر جهان ساخته شدند و یا با رویکرد پایداری مورد بازسازی قرار گرفتند و توانستند گواهینامه‌های معتبر پایداری همچون لید (LEED)¹، گرین استار (Green Star)² و یا بریم (BREEAM)³ را کسب کنند. از کتابخانه‌های دانشگاهی که موفق به دریافت گواهینامه‌ی لید شده‌اند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• The George R. White Library and Learning Center at Concordia University in Montreal
• Littauer Fine Arts Library at Harvard University
• Library West at the University of Florida
• Special Collections Library at the University of South Carolina
• Özyeğin University, Turkey

همین‌طور کتابخانه‌ی هایو وُرسیستار (Hive Worcester) دانشگاه وُرسیستار و کتابخانه‌ی دانشگاه بیرمنگام (Birmingham University) توانسته‌اند گواهینامه‌ی بریم، کتابخانه‌ی دانشگاه مک کواری (Macquarie) و کتابخانه‌ای در داک (Dock) نمونه‌های کتابخانه‌های دانشگاهی هستند که توانسته‌اند گواهینامه‌ی گرین استار را کسب کنند. اما بهتر است بدانیم که “یک کتابخانه‌ی پایدار و یا سبز چیست و چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد”. کتابخانه‌ی پایدار در دیکشنری آنلاین علوم کتابداری و اطلاعات به صورت زیر تعریف شده است:

“کتابخانه‌ای طراحی شده برای به حداقل رساندن تأثیر منفی بر محیط طبیعی و به حداکثر رساندن کیفیت محیط داخلی با استفاده از انتخاب دقیق مکان، استفاده از مصالح ساختمانی طبیعی، حفظ منابع (آب، انرژی، کاغذ) و دفع مسئولانه‌ی زباله (بازیافت و…).” یا در جای دیگری، کتابخانه‌ی سبز یا پایدار اینطور تعریف شده است:

“کتابخانه‌ی سبز یا پایدار یک کتابخانه مدرن است که در آن مصرف منابع تجدیدناپدیر به حداقل و استفاده از منابع تجدیدپذیر به حداکثر می‌رسد.”

 در انتها جالب است که بدانیم گروهی با عنوان Sustainable Libraries Initiative”^4″ وجود دارد که هدف آن، توانمندسازی رهبران کتابخانه‌ها برای پیشبرد شیوه‌های سازگار با محیط‌زیست، اجتماعی عادلانه و اقتصادی امکان‌پذیر برای رسیدگی به تغییرات آب و هوا و ایجاد جوامع پر رونق است.

پی‌نوشت

1- لید (LEED) مخفف “Leadership in Energy and Environmental Design” و پرکاربردترین سیستم رتبه‌بندی ساختمان سبز در جهان استکه چارچوبی برای ساختمان‌های سبز، بسیار کارآمد و کم‌هزینه فراهم می‌کند. در آوریل 1993، ریک فدریزی (Rick Fedrizzi)، دیوید گوتفرید (David Gottfried) و مایک ایتالیانو (Mike Italiano) در قالب سازمان غیر انتفاعی یو.اِس.جی.بی.سی (USGBC) گواهینامه‌ی لید را به وجود آوردند.

2- گرین‌استار (Green Star) توسط شورای ساختمان سبز استرالیا (Green Building Council of Australia) در سال 2003 تأسیس شده است و یک سیستم رتبه‌بندی شناخته‌شده‌ی بین‌المللی است که استانداردهایی را برای ساختمان‌ها و مکان‌ها تعیین می‌کند.

3- بریم (BREEAM)مخفف ” Building Research Establishment Environmental Assessment Method” و یک روش ارزیابی پایداری است که برای طرح جامع پروژه‌ها، زیرساخت‌ها و ساختمان‌ها استفاده می‌شود.از سال 1990، استانداردهای تایید شده توسط بریمبه بهبود عملکرد ساختمان‌ها در هر مرحله از طراحی تا ساخت کمک کرده است.

4- در سال 2014، شورای انجمن کتابخانه‌های نیویورک (NYLA) قطعنامه‌ای را در مورد اهمیت کتابخانه‌های پایدار تصویب کرد که نقش مهمی را که کتابخانه‌ها می‌توانند در گفتگوهای جامعه در مورد تاب‌آوری، تغییرات آب و هوا و ایجاد آینده‌ای پایدار ایفا کنند، تصدیق کرد… از طریق این قطعنامه، اِن.وای.اِل.اِی (NYLA)مشتاقانه فعالیت‌های خود را گسترش داد تا در کاربرد تفکر پایدار در زمینه امکانات، عملیات، سیاست، فناوری، برنامه‌ریزی و … فعال باشد. اما تفکر پایدار چگونه است؟ یک کتابخانه برای رسیدن به این ایده‌آل، چه فعالیت‌هایی را باید انجام دهد؟ چگونه یک کتابخانه متوجه می‌شود که آیا در این تلاش موفق بوده است؟ برای کمک به یافتن پاسخ به این سؤالات و تعریف یک مسیر بالقوه، دو جلسه در سال 2015 با حضور برخی از سازمان‌ها که ذیلا آورده می‌شود، برگزار گردید:

• Leadership & Management Section of the New York Library Association (LAMS)
• Public Library Section of the New York Library Association (PLS)
• Public Library Systems Directors Organization (PULISDO)
• Sandpebble Project Management
• Suffolk Cooperative Library System
• Suffolk County Library Association

این سازمان‌ها در این جلسه به این پرداختند که چه چیزی لازم است تا به رهبران کتابخانه‌ها کمک کند تا تغییر ذهنیت را تجربه کنند و اصول پایداری را برای کتابخانه و جامعه‌ی خود در نظر بگیرند. نهایتا، اِن.وای.اِل.اِی (NYLA) کمیته‌ای را با عنوان “Sustainability Initiative Committee” برای انجام این کار،  در سال 2015 تشکیل داد. این کمیته متشکل از 25 نفر بود و در کمتر از چهار سال توانست طرز فکر بسیاری از کتابخانه‌های نیویورک و فراتر از آن را در مورد نقش خود در ایجاد آینده‌ای پایدارتر تغییر دهد. در سال 2016 انجمن کتابخانه‌های آمریکا (ALA) قطعنامه‌ای را در مورد اهمیت کتابخانه‌های پایدار تصویب کرد و در سال 2017 یک گروه ویژه برای پایداری تشکیل داد.

منابع و ماخذ

• Afacan, Y. (2017). Sustainable library buildings: green design needs and interior architecture students’ ideas for special collection rooms. Journal of Academic Librarianship, 43(5), 375-383.
• Kuunifaa, C. D. (2021). Sustainability and Reusing Buildings for Libraries: A Review of Selected Documents. New Libraries in Old Buildings, 357-369.
• Sustainablelelibrariesinitiative.org
• www.usgbc.org
• new.gbca.org.au
• bregroup.com